મોર વિશે માહિતી અને તથ્યો | Information about Peacock in Gujarati

ભારતીય મોર (વૈજ્ઞાનિક નામ- પાવો ક્રિસ્ટેટસ), જેને વાદળી મોર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ભારતીય ઉપખંડની મૂળ પ્રજાતિ છે. તે આપણા દેશનું રાષ્ટ્રીય પક્ષી છે અને અન્ય ઘણા દેશોમાં જોવા મળે છે. તેથી અહીં આપણે મોર વિશે માહિતી અને તથ્યો (useful information and facts about peacock in Gujarati) વિશે વાત કરીશું.

મોર તેજસ્વી રંગનો હોય છે, જેમાં મુખ્યત્વે વાદળી જેવા પીંછા હોય છે. કાળા કરતા સમયે આ સખત પીંછાઓ ઉભા થાય છે અને પ્રદર્શનમાં કંપાય છે. આ પીછાઓની લંબાઈ અને વજન હોવા છતાં, મોર હજુ પણ નાના અંતરમા ઉડવા માટે સક્ષમ છે.

મોર વિશે માહિતી અને તથ્યો ગુજરાતી ભાષામાં (Useful Information and Facts About Peacock in Gujarati)

મોર આ પૃથ્વી પરના સુંદર પક્ષીઓમાંનું એક છે. મોર ખૂબ જ સુંદર અને આકર્ષક પક્ષી છે. મોરને ભારતના રાષ્ટ્રીય પક્ષી તરીકેનું ગૌરવ છે. મોર તેના રંગબેરંગી પીછા ફેલાવવા અને અદભૂત નૃત્ય માટે વિશ્વભરમાં ખુબ જાણીતું પક્ષી છે. મોરના માથા પર કલગી હોવાને કારણે તેને પક્ષીઓનો રાજા પણ કહેવામાં આવે છે, જે એક તાજ જેવું દેખાય છે.

મોરનું વજન વધારે હોવાને કારણે મોર લાંબા સમય સુધી ઉડી શકતો નથી. મોર એક પ્રકારનું પક્ષી છે જે તેની લાંબી અને બહુરંગી પૂંછડી માટે પ્રખ્યાત છે. મોરને રાષ્ટ્રીય પક્ષી ભારતીય જીવન, સંસ્કૃતિ, સભ્યતા, તેની સુંદરતા અને ઉપયોગિતા સાથે લાંબા સમય સુધી સંકળાયેલા હોવાને કારણે આ ઓળખ મળી છે.

મોર ભારતનું રાષ્ટ્રીય પક્ષી પણ છે જે ભારતીય ઉપખંડ, દક્ષિણપૂર્વ એશિયા અને આફ્રિકા ખંડના કોંગો બેસિનમાં જોવા મળે છે. ભારતીય મોર અથવા વાદળી મોર એ દક્ષિણ એશિયાના વતની તેતર પરિવારનું મોટું અને તેજસ્વી રંગનું પક્ષી છે. તેઓ મુખ્યત્વે ખુલ્લા જંગલો અથવા ખેતરોમાં વધુ જોવા મળે છે, જ્યાં તેઓને ખોરાક આસાની થી મળી જાય છે.

તમને ખબર નહિ હોય પણ તે સાપ, ગરોળી અને ઉંદરો અને ખિસકોલી વગેરે પણ ખાય છે. તેઓ નાના જૂથોમાં વસવાટ કરે છે અને સામાન્ય રીતે જંગલના રીત રિવાજ પ્રમાણે ચાલે છે અને ઉડવાનું ટાળવાનો પ્રયાસ કરે છે. તેઓ મોટેભાગે ઊંચા વૃક્ષો પર વસવાટ કરે છે.

જયારે મોરને પક્ષીઓનો રાજા કહેવામાં આવે છે, કારણ કે વરસાદની મોસમમાં જ્યારે કાળા વાદળ હોય ત્યારે આ પક્ષી ખુબ સુંદર દેખાય છે. આ સિવાય તેના માથા પરનો મુગટ કલગી પણ તેને પક્ષીઓના રાજાનું બિરુદ આપે છે.

મોરનું શરીર બંધારણ (Body Structure of peacock)

મોર નાના હોય ત્યારે કુકડા જેવો દેખાય છે પરંતુ તે કુકડા કરતા સાઈઝ માં ઘણા મોટા હોય છે. ભારતીય મોરનું શરીરનું બંધારણ અન્ય મોરની પ્રજાતિ કરતાં અલગ છે. મોર ગીધ કરતા પણ મોટો છે. મોરનું વજન 6 કિલોથી 10 કિલો સુધી હોય શકે છે. મોરના માથા પર કલગી હોય છે અને તેનું માથું ખૂબ નાનું હોય છે. મોરના માથા પર નાના પીછા હોય છે, જે સામાન્ય રીતે લીલા અને ભૂરા રંગના હોય છે.

મોરની આંખો ઘેરા બદામી હોય છે. મોરના પીંછા લીલા-વાદળી રંગના મિશ્રણ વાળા હોય છે. મોરના પીંછા પર વાદળી ફોલ્લીઓ સરળતાથી જોઈ શકાય છે. મોરના પગ લાંબા અને કદરૂપા હોય છે. મોરની ગરદન ખૂબ લાંબી હોય છે અને ગળાનો રંગ સુંદર વાદળી મખમલ જેવી હોય છે. મોરની લંબાઈ લગભગ 1 મીટર છે. કથ્થઈ રંગનો મોર, વાદળી કરતા કદમાં નાનો હોય છે.

મોરના અલગ અલગ નામ (Different names for peacocks)

મોરના ગળાના વાદળી રંગને કારણે તેને નીલકંઠના નામથી પણ ઓળખવામાં આવે છે. મોરને નીલ મોર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. મોર સાપને માર્યા પછી ખાય છે, તેથી મોરને સંસ્કૃતમાં ભુજંગભુક પણ કહેવામાં આવે છે. મોરને અંગ્રેજી માં પીકોક અને પર્શિયનમાં તાસ કહે છે. મોરનું વૈજ્ઞાનિક નામ Pavo cristatus છે. જયારે આપણે તેને મયુર તરીકે પણ ઘણી વાર બોલાવીએ છીએ.

મોરના પ્રકાર (Types of peacocks)

વર્ષો પેહલા આ પક્ષી ની ઘણી પ્રજાતિ અને ઘણા દેશો માં આસાની થી જોવા મળતા હતા, પણ શિકારી પ્રવૃત્તિના કારણે તેમની ઘણી પ્રજાતિ વિલુપ્ત થઇ ગઈ છે અને હાલ બચેલી પ્રજાતિ પણ ખુબ ઓછી સંખ્યામાં છે. હાલ વિશ્વમાં મોરની ત્રણ પ્રજાતિઓ જોવા મળે છે, જેમાંથી ભારતીય મોર સૌથી આકર્ષક અને સુંદર છે, જેને ભારતીય મોર કહે છે. આ સિવાય લીલો મોર, કોંગો મોર ત્રણ પ્રકારના મોર છે. ભારતમાં મોરની પ્રજાતિ બચાવવા તેના શિકાર પર સખ્ત પ્રતિબંધ છે અને એવું કરનાર વ્યક્તિને સખ્ત સજા આપવામાં આવે છે.

મોર નું નિવાસસ્થાન (Habitat of Peacock)

મોર ભારતમાં લગભગ દરેક જગ્યાએ જોવા મળે છે. મોર મુખ્યત્વે ભારતીય પક્ષી છે પરંતુ તે ભારત ઉપરાંત નેપાળ, શ્રીલંકા, ભૂતાન, બાંગ્લાદેશ, મ્યાનમાર અને પાકિસ્તાનના ઘણા ભાગોમાં જોવા મળે છે. મોર મોટાભાગે જંગલો, ખેતરો અને બગીચાઓમાં જોવા મળે છે. મોર ભારતના વિવિધ સ્થળોએ જોવા મળે છે, જેમ કે ઉત્તર પ્રદેશ, હરિયાણા, રાજસ્થાન વગેરે. મોર ભારતના ઘણા સ્થળોએ જોવા મળે છે પણ તે બધા લીલોતરી થી ઘટ્ટ વિસ્તારો છે.

મોર જંગલમાં રહેવાનું વધુ પસંદ કરે છે કારણ કે ત્યાં ખાવાનું અને રહેવાનું સરળ છે. મોર ઘણીવાર એવી જગ્યાએ રહેવાનું પસંદ કરે છે જ્યાં પાણી સરળતાથી ઉપલબ્ધ હોય. મોર મુખ્યત્વે એશિયાના દક્ષિણ અને દક્ષિણપૂર્વ ભાગોમાં જોવા મળે છે.

મોર સામાન્ય રીતે કાયમી પાણીના સ્ત્રોતની નજીક ઝાડીઓ અથવા જંગલોમાં રહેવાનું પસંદ કરે છે. રાત્રે, મોર ઊંચા ઝાડની નીચેની ડાળીઓ પર આરામથી સૂઈ જાય છે. મોર માનવ વસવાટની નજીક ખેતરો, ગામડાઓ અને શહેરી વિસ્તારો પાસે પણ જોવા મળે છે.

મોરનો ખોરાક (Food)

મોરનો મુખ્ય ખોરાક જંતુઓ, ફળો, શાકભાજી, અનાજ છે. મોર શાકાહારી અને માંસાહારી બંને છે. સાપને પણ મોર ખાવાનો ખૂબ શોખ હોય છે. મોર ટામેટા, ઘાસ, જામફળ, કેળા, ખસખસના નાજુક ડાળીઓ, લીલા અને લાલ મરચાં ખૂબ જ ઉત્સાહથી ખાય છે. મોર ગરોળી અને અનેક પ્રકારના જંતુઓ ખાઈ શકે છે અને અનાજના દાણા પણ ખાઈ શકે છે. તેમનો મુખ્ય ખોરાક નજીકના વાતાવરણમાં ઉપલબ્ધ ખોરાક અનુસાર હોય છે.

મોરનું જીવનકાળ (The lifespan of a peacock)

મોરનું આયુષ્ય લગભગ 15 થી 20 વર્ષનું હોય છે. મોરનું આયુષ્ય પણ 22 થી 25 વર્ષ પણ માનવામાં આવે છે અને એવા ઘણા લોકો છે જેમણે મોરને 40 વર્ષ સુધી જીવતો જોયો છે. આ એક માન્યતા પણ હોઈ શકે છે. અન્ય માં વૈજ્ઞાનિકો અનુસાર માનવ નજીક રહેતા મોર ની તુલનામાં જંગલ માં રહેતા મોર વધુ જીવે છે.

મોરની પ્રકૃતિ (The nature of the peacock in Gujarati)

મોર જંગલનું ખૂબ જ સુંદર, સજાગ, શરમાળ અને ચતુર પક્ષી છે. મોર લાંબા સમય સુધી હવામાં ઉડી શકતો નથી. તે ઉડવાને બદલે ચાલવાનું પસંદ કરે છે. મોરને ટોળામાં રહેવું ગમે છે અને એક ટોળામાં 5 થી 8 મોર હોય છે. વરસાદની મોસમમાં વાદળોમાં કાળા વાદળો જોઈને મોર પાંખો ફેલાવીને નાચવા લાગે છે.

મોરને આરામ કરવો ગમે છે, શિયાળામાં તે અડધો દિવસ આરામ કરે છે અને બપોરે ઝાડની ઉંચી ડાળીઓ પર બેસીને તેના સાથીઓનાં પીંછાંની માવજત કરે છે. મોર વધારે ગરમી સહન કરી શકતો નથી. જ્યારે તેમનુ શરીર ગરમ હોય છે, ત્યારે તેઓ ઝાડની ઊંચી ડાળીઓ પર ચઢી જાય છે.

જ્યારે નર મોર માદા મોરને આકર્ષે છે ત્યારે જ તેના પીંછા ફેલાવીને સુંદર નૃત્ય કરે છે. મોર નૃત્ય જૂથોમાં કરવામાં આવે છે. નૃત્ય દરમિયાન, મોર તેના પીંછા ફેલાવે છે અને ખૂબ જ ધીમી ગતિએ ખૂબ જ સુંદર નૃત્ય કરે છે. મોરના ઈંડામાંથી 30 દિવસની આસપાસ બચ્ચા નીકળે છે. બાળકો ખૂબ જ નાના અને આછા ભુરો રંગના હોય છે. મોર લાંબા અંતરનો અવાજ સાંભળવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.

શારીરિક લાક્ષણિકતાઓ (Physical characteristics of peacock)

નર જાતિને મોર કહેવાય છે અને વિશ્વભરમાં મોરની પ્રશંસા થાય છે. એક મોરનું સરેરાશ વજન 5 કિલો સુધી હોઈ શકે છે. મોરનું માથું, સ્તન અને ગરદન વાદળી રંગના હોય છે. મોરની આંખોની આસપાસ સફેદ રંગના લીટા હોય છે.

મોરના માથાની ટોચ પર સીધા પીંછાઓની ટોચ છે જે દેખાવમાં વાદળી અને અડધો ચંદ્ર છે. મોરની સૌથી નોંધપાત્ર વિશેષતા તેની આકર્ષક પૂંછડી છે જેને ટ્રેન તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ ટ્રેન ચાર વર્ષ પછી જ સંપૂર્ણ રીતે વિકસિત થાય છે.

મોરના 200 વિચિત્ર પ્રદર્શન પીંછા પાછળથી ઉગે છે અને ખૂબ લાંબી ઉપલી પૂંછડીનો ભાગ છે.

દરેક ટ્રેનની પાંખ આંખ સાથે અંડાકાર ક્લસ્ટર સાથે સમાપ્ત થાય છે જે ખૂબ જ આકર્ષક છે. તેના પાછળના પીછા ભૂરા રંગના હોય છે પરંતુ ટૂંકા અને નીરસ હોય છે. ભારતીય મોરની જાંઘો તેજસ્વી રંગીન હોય છે અને તેઓ પાછળના ભાગમાંથી ઉપરના પગ પર ઉભરે છે. મોરમાં બહુ ઓછા તેજસ્વી રંગો હોય છે. મોર મુખ્યત્વે ભૂરા રંગનો હોય છે.

મોરમાં સંપૂર્ણ રીતે વિસ્તૃત ટ્રેનનો અભાવ હોય છે પરંતુ તેમાં ઘેરા બદામી રંગની શાહીવાળા પૂંછડીના પીંછા હોય છે. તેઓનો ચહેરો સફેદ અને પેટ તેમજ પીઠ ભૂરી હોય છે.

મોર વિશે અદ્ભુત તથ્યો (Awesome facts about peacock in Gujarati)

• મોરનું વૈજ્ઞાનિક નામ પાવો ક્રિસ્ટેટસ (Pavo cristatus) છે.
• મોરની પૂંછડીના પીંછા 6 ફૂટ જેટલા લાંબા અને તેના શરીરની લંબાઈના લગભગ 60 ટકા જેટલા હોય છે. આ બધું હોવા છતાં, આ પક્ષી ઉડી શકે છે, પરંતુ લાંબા સમય સુધી સતત ઉડી શકતું નથી.
• મોર એ ભારતનું રાષ્ટ્રીય પક્ષી છે. તે દેખાવમાં ખૂબ જ સુંદર અને સમગ્ર ભારતમાં જોવા મળતું પક્ષી છે.
• મોરનો મુખ્ય ખોરાક અનાજ અને જંતુઓ છે, પણ ઘણી વાર તેઓ સાપનો પણ શિકાર કરે છે.
• વાદળી અને લીલા સિવાય, મોરનો રંગ સફેદ, જાંબલી અને રાખોડી હોઈ શકે છે.
• મોરની અદભૂત સુંદરતાને કારણે ભારત સરકારે 26 જાન્યુઆરી 1963ના રોજ તેને રાષ્ટ્રીય પક્ષીનો દરજ્જો આપ્યો હતો.
• મોરના ટોળામાં એક મોર અને 3 થી 4 માદા મોર હોય છે.
• વાદળી મોર ભારતનું રાષ્ટ્રીય પક્ષી છે, જ્યારે આપણા પાડોશી દેશ મ્યાનમારનું રાષ્ટ્રીય પક્ષી ગ્રે મોર છે.
• મોર વરસાદની મોસમમાં પાંખો ફેલાવીને નૃત્ય કરે છે. મોરનું નૃત્ય કોઈ પણ વ્યક્તિને મંત્રમુગ્ધ કરે છે.
• મોર રહેવા માટે કોઈ ખાસ માળો કે ઘર બનાવતા નથી.
• મોરના માથાના મુગટને કલગી પણ કહેવામાં આવે છે, તેથી મોરને પક્ષીઓનો રાજા પણ કહેવામાં આવે છે. આ ભાગ માદા મોરમાં જોવા મળતો નથી.
• મોર પહેલા વિપુલ પ્રમાણમાં જોવા મળતા હતા પરંતુ વધુ પડતા શિકારને કારણે તેમની સંખ્યામાં ભારે ઘટાડો થયો છે, જેથી મોરની ઘણી પ્રજાતિઓ લુપ્ત થવાના આરે છે.
• આ પક્ષી નીલા અને વાદળી રંગના હોય છે. જયારે મોરની ગરદન અને છાતી વાદળી રંગની હોય છે.
• મોરની પૂંછડીમાં ઘણાં પીંછા હોય છે જે રંગીન હોય છે. તેની પાંખનો આગળનો ભાગ ચંદ્ર જેવો છે.
• ભગવાન કૃષ્ણના માથા પર મોરનું પીંછું છે. જેથી પ્રાચીન સમયથી મોર હિન્દૂ સંસ્કૃતિ સાથે જોડાયેલું પક્ષી છે.
• મોરનું આયુષ્ય 15 થી 20 વર્ષનું હોય છે અને તેનું વજન લગભગ 5 કિલો સુધી હોય છે.
• મોર મોર ભગવાન શિવના પુત્ર કાર્તિકેયનું વાહન છે.
• મોરનો અવાજ તીક્ષ્ણ અને કઠોર છે.
• વર્ષના વરસાદની મોસમ દરમિયાન, એટલે કે ઓગસ્ટ મહિનામાં, મોરના બધા પીંછા ખરી જાય છે. પરંતુ ઉનાળો આવે તે પહેલા આ પીંછા ફરી બહાર આવી જાય છે.
• વર્ષો પેહલા મોરના પીંછામાંથી હવા નાખવા માટે પંખા પણ બનાવવામાં આવતા હતા.
• માદા મોર વર્ષમાં બે વાર ઈંડા મૂકી શકે છે. ઇંડાની સંખ્યા લગભગ 4 થી 8 હોઈ શકે છે.
• મોર મોટાભાગે ખાડાઓમાં ઈંડા મૂકે છે. ઇંડામાંથી બચ્ચા બહાર આવવામાં 25 થી 30 દિવસનો સમય લાગી શકે છે.
• નાના મોરને મોટા થવામાં ત્રણથી ચાર વર્ષનો સમય લાગે છે, પરંતુ તેમાંથી ઓછા બચ્ચા યુવાન થાય છે, કારણ કે તે પહેલાં કૂતરા અને અન્ય પ્રાણીઓ તેમને નષ્ટ કરી નાખે છે.
• મોરના 2 લાંબા પગ પણ હોય છે, જે દેખાવમાં ખૂબ જ કદરૂપા લાગે છે.

મોર વિશે નિબંધ ગુજરાતી ભાષામાં (Essay of Peacock in Gujarati)

મા મોર દુનિયા નું સૌથી સુંદર પક્ષી છે. મોરને રંગબેરંગી લાંબાં પીંછાં અને ભૂરી ડોક હોય છે. તેને માથે કલરફુલ કલગી પણ હોય છે. તેને બે પગ અને બે આંખ હોય છે. સામાન્ય રીતે મોર અનાજના દાણા અને જીવડાં ખાય છે. ઘણી મોર સાપને મારી નાખે છેઅને તેને ખાય છે. તેથી તે ખેડૂતનો પાકો સાથી કહેવાય છે. મોર જંગલમાં, ખેતરમાં, શહેરના પ્રાણી બાગમાં, બગીચામાં અને આપણી આસપાસ ના મોટા બંગલાઓના કમ્પાઉન્ડમાં જોવા મળે છે.

જયારે વર્ષારૂતુમાં મોર કળા કરીને નાચતો હોય ત્યારે ખૂબ સુંદર અને મનમોહક લાગે છે. મોર “ટહૂક… ટહ્‌ક…” કરી અને બોલે છે. મોર આપણી ભારત ની સંસ્કૃતિ સાથ જોડાયેલું પવિત્ર પક્ષી છે. મોર ને તમે વિવિધ દેવી દેવતા સાથે શંકળાયેલો જોયો હશે, જેમકે શ્રીકૃષ્ણના મુગટમાં મોરનું પીંછું ખોસેલું હોય છે. આવી વિવિધ ખાસિયતો ને કારણે મોર આપણું રાષ્ટ્રીય પક્ષી છે.

વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQ)

સારાંશ (Summary)

આશા રાખું છું કે “મોર વિશે માહિતી અને તથ્યો (Useful Information and Facts About Peacock in Gujarati)” આર્ટિકલ માં તમને આ અદભુત પક્ષી વિષે ઘણી રસપ્રદ જાણકરી મળી હશે અને આવીજ અવનવી માહિતી માટે અમારા બ્લોગ ની મુલાકાત લેતા રહો અને અમને Facebook, Instagram, Twitter and Sharechat પર ફોલો કરવાનું ના ભૂલશો.